کسب روزی حلال در اندیشه سید حسین رضازاده
یکی دیگر از موضوعاتی که پدرم همواره بر آن تأکید می‌کرد، رزق حلال بود. ایشان با جامعیت علمی و اخلاقی و دینی خود که در سایۀ همنشینی با عالمان و روحانیون معظّم به‌دست آورده بود، بارها به فرزندانش سفارش می‌کرد که مواظب کسب‌وکار خود باشند تا مبادا ذره‌ای از صراط مستقیمِ کسب روزی حلال و طیّب غافل شوند.
خداوند حکیم در قرآن در کنار غذاخوردن، شرط‌هایی را هم متذکر شده است. برای نمونه در آیۀ 168 سورۀ بقره، انسان را به تناول غذای حلال و پاکیزه سفارش کرده و از خوردن غذای حرام که گام‌برداشتن در مسیر شیطان است، برحذر داشته است: ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِي الْأَرْضِ حَلاَلاً طَيِّباً وَ لاَ تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِين﴾؛ «اى مردم، از آنچه در اين زمين است (از انواع خوردنىها و موجودات ديگر) حلال و پاكيزه بخوريد و برخوردار شويد، و از گامهاى شيطان پيروى نكنيد، كه او براى شما دشمنى آشكار است.»
قرآن کریم در داستان حضرت موسی(ع) می‌گوید هنگامی‌که او در دربار فرعون بود، هر زن شیردهی را که حاضر کردند، موسی(ع) از شیر او نخورد تا هنگامی‌که در آغوش مادرش قرار گرفت و از شیر او نوشید: ﴿وَ حَرَّمْنَا عَلَيْهِ الْمَرَاضِعَ مِنْ قَبْلُ فَقَالَتْ هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلَى أَهْلِ بَيْتٍ يَکْفُلُونَهُ لَکُمْ وَ هُمْ لَهُ نَاصِحُونَ﴾؛ «و ما پيش از آن (كه خواهرش او را بيابد شير) همة زنان شيرده را بر او حرام كرديم، پس خواهرش به آن‌ها گفت: آيا مىخواهيد شما را به خانوادهاى كه او را برايتان كفالت كنند و خيرخواهش باشند راهنمايى كنم؟» (قصص، آیة 12).
شیر پاک، غذایی است که با روح پاک بچه تناسب و همخوانی دارد؛ پس برای حفظ پاکی و زیبایی روح فرزند، والدین وظیفه دارند غذای حلال به فرزندان خود بخورانند. غذای طیّب، حلال و عاری از هرگونه شبهه، به انسان بصیرت، ایمان و نیرویی شگفت می‌دهد و باعث می‌شود همان‌طور که از جسمی سالم، قوی و پرتوان برخوردار باشد، وجود او نیز از انرژی‌های مثبت آکنده شود. با تغذیۀ غذای طیّب و حلال، نور خداوند در قلب و روح انسان متجلّی می‌شود و او را به‌‌سوی حق و حقیقت راهبری می‌کند: ﴿يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَ اعْمَلُوا صَالِحاً إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ﴾؛ «اى فرستادگان ما، از همة پاكيزهها برخوردار شويد و كارهاى شايسته كنيد كه من به همة آنچه مىكنيد دانايم» (مؤمنون، آیة 51).
آنچه از این آیه و دیگر آیات مشابه برداشت می‌شود، مبیّن این نکته است که عمل انسان و غذای او رابطه‌ای تنگاتنگ دارند. به بیان دیگر، عمل صالح پیامد و نتیجۀ مصرف غذای پاک و سالم است. قرآن کریم همواره به «حلال» و «طیّب‌بودن» غذا تأکید و سفارش کرده است. مطابق احکام دین مبیّن اسلام، حلال چیزی است که بهره‌جستن از آن ممنوعیتی نداشته باشد و طیّب چیزی است که در عین پاک‌بودن، موافق طبع انسانی باشد.
در روایات ائمۀ معصومین(ع) بر اهتمام و توجه به کسب حلال توصیه‌های فراوانی شده است. پیامبر اکرم(ص) یکی از حقوق فرزند را غذا و روزی حلال بیان کرده و می‌فرماید: «بر پدر لازم است به فرزندش جز روزیِ پاک و حلال ندهد» (کنزالعمال، ج 16، ص 443، ح 45340).
در همین‌باره امام علی(ع) می‌فرماید: «عَلَيْكَ بِلُزُومِ الْحَلَالِ وَ حُسْنِ الْبِرِّ بِالْعِيَال»؛ «بر تو باد تهیۀ روزی حلال، و نیکو احسان‌نمودن بر خانواده» (عیون الحکم و المواعظ، ص 334).
همچنین امام صادق(ع) دربارة تأثیر غذا بر تربیت فرزند، قبل از تولّد، فرموده است: «كَسْبُ الْحَرَامِ يَبِينُ فِي الذُّرِّيَّة»؛ «آثار کسب حرام در نسل انسان آشکار می‌شود» (کافی، ج 5، ص 125).
امروزه بسیاری از مشکلات جوامع بشری، فردی و اجتماعی، نتیجه و پیامد غذاهایی است که از راه‌های حرام به‌دست می‌آید و در خانواده‌ها مصرف می‌شود. کودکانی که با لقمۀ حرام تغذیه شوند، فاقد فطرت دینی خواهند بود و در دست‌یازیدن به اعمال خلاف و منکر، هیچ منعی را پیشِ روی خود نمی‌بینند. گواه این سخن، کلامی است که امام حسین(ع) در روز عاشورا پس از ناامیدی از هدایت لشکریان عمر سعد، خطاب به آنان فرمودند: «یقیناً شکم‌های شما از حرام پر شده است» (بحار الانوار، ج ۴۵، ص ۸). پرورش با غذای حرام تا جایی پیش می‌رود که حتی کلام امام معصوم(ع) نیز در روح و روان آنان تأثیر ندارد.
با بهره‌گیری از محضر پدر بزرگوار خویش و نیز حضور در کلاس‌های درس استادان حوزه و مدرسه، این آموزه‌های دینی و یقینی را همواره سرلوحۀ زندگی خویش قرار دادم و در ادامه نیز به دوستان، آشنایان و فرزندانم همین نکات را گوشزد کرده و می‌کنم.