از همان آغاز که ایدۀ راهاندازی کتابخانۀ دیجيتالی مؤسسۀ تحقيقات و نشر معارف اهلالبيت(ع) مطرح شد، موضوع تحليل و طراحی نرمافزاری مناسب برای تحقق اهداف مؤسسه و تشکيل کتابخانۀ دیجيتالی در دستور کار قرار گرفت. در سال 1381 با مدیریت و نظارت دکتر حميدرضا ربیعی، استاد دانشگاه شریف و معاون پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران، تحليل و طراحی نرمافزار آغاز شد و سرانجام در سالی كه از سوی رهبر معظّم انقلاب بهنام «سال پيامبر اعظم(ص)» نام گرفت، به بهرهبرداری رسيد.
کتابخانۀ مؤسسۀ تحقيقات و نشر معارف اهلالبيت(ع)، کاملاً دیجيتالی است و کتب منابع اسلامی و شيعی در آن بهصورت دیجيتالی نگهداری میشود. هر کاربر بدون محدودیت زمانی و مکانی، چندصد هزار کتاب مورد نيازش را در اختيار دارد. برای رسيدن به حداکثر رضایتمندی و ارائۀ بهترین خدمات کتابداری و کتابشناسی، در سيستم پيشرفتۀ دیجيتالی مؤسسه، افزون بر بانک اطلاعات کتب و منابع، روبات هوشمند نرمافزاری درنظر گرفته شده که به دستهبندی، موضوعبندی و شناسایی منابع مرتبط و نيز انجام جستوجوهای هوشمند برحسب نيازهای کاربر و با امکان تخمين ميزان پاسخگویی هریک از منابع میپردازد.
در این کتابخانه هيچ کتابی بهصورت فيزیکی در اختيار کاربران و مراجعهکنندگان حضوری و غيرحضوری قرار نمیگيرد، بلکه همۀ کتب و منابع بهصورت دیجيتال در سيستم کتابخانه ذخيره میشوند و کاربر از طریق وب (اینترنت) میتواند به منابع دسترسی پيدا کند. البته در کنار نسخۀ دیجيتالی، تصویر تمام صفحات نيز به کاربر ارائه میشود تا با کمال اطمينان بتواند به مأخذ خود استناد کند.
حجم درنظرگرفتهشدۀ سختافزاری برای نگهداری منابع برای هر سرور، حدود یک ترابایت است که ایندکس اطلاعات و اطلاعات کتابشناسی کتب و منابع در آن ذخيره شده و جستوجوها در بين این اطلاعات انجام میشود. علاوهبرآن، یک ذخيرهساز تحت شبکۀ SAN (شبکة ذخیرهسازی اطلاعات) با ظرفيت نُهترابایت و با قابليت توسعه به بيش از یکصد ترابایت درنظر گرفته شده که اصل کتب و منابع در آن نگهداری میشود. این ظرفيت میتواند برای نگهداری سه تا پنج ميليون نسخه کتاب دیجيتالی استفاده شود. البته اگر علاوه بر نسخۀ دیجيتالی، نسخۀ اسکنشدۀ منابع باکيفيت مناسب نيز درنظر گرفته شود، این مقدار به یکدهم کاهش مییابد.
کتابخانۀ دیجيتالی مؤسسۀ تحقیقات و نشر معارف اهلالبیت(ع) در سه فاز اجرا میشود:
فاز اوّل: راهاندازی کتابخانۀ دیجيتالی است که با 150رایانه و پنجاههزار منبع دیجيتالی و تمرکز بر زبانهای فارسی و عربی اجرایی شده است.
فاز دوم: تکميل کتابخانۀ دیجيتالی است که منابع به دویستهزار ارتقای مییابد. پشتيبانی زبانهای فارسی، عربی و انگليسی از اهداف این فاز است.
فاز سوم: توسعۀ ارتباط کاربران با علما و دانشمندان برای پاسخگویی به سؤالات و شبهات، یکپارچهسازی تحقيقات علوم اسلامی، ارتباط، مباحثه و تحقيقات گروهی بين علما و دانشمندان مختلف، معرفی خدمات دینی، علمی و فرهنگی جهان اسلام و جمعآوری تمام کتب و منابع مرتبط با علوم اسلامی و معارف اهلبيت و همچنين پشتيبانی از تمام زبانهای رایج دنيا.
برای دسترسی کاربران به منابع کتابخانه، سطوح مختلفی تعریف شده است. کاربران سيستم کتابخانه به چهار دسته تقسيم میشوند:
1. محققانی که به تمام منابع و کتب عمومی کتابخانه دسترسی دارند؛
2. محققانی که به تمام منابع و کتب کتابخانه، اعم از عمومی و اختصاصی، دسترسی دارند؛
3. علما و دانشمندانی که به تمام کتب و منابع کتابخانه دسترسی دارند و امکان نقدنویسی، حاشيهنویسی و افزودن منابع و تحقيقات جدید را در اختيار دارند؛
4. مدیرانی که وظيفۀ نگهداری اطلاعات و مدیریت سرویسهای دیجيتالی را برعهده دارند.
تحقيق و پژوهش در این كتابخانه، با موضوع معارف اهلبيت(ع) است و آنچه بتواند برای تحقيق و نشر اين معارف بهكار گرفته شود، در اينجا گرد آمده است. نشر الكترونيک معارف و علوم از ديگر خدمات اين كتابخانه است كه آثار ارزشمند محققان و انديشمندان را دربرمیگيرد. برخی از شاخصترین ویژگیهای این کتابخانه به شرح زیر است:
در هر نوبت، بهطور همزمان حدود 150نفر میتوانند بهصورت حضوری از امكانات اين كتابخانه استفاده کنند. بيش از یکصدهزار نفر در هر روز از منابع اين كتابخانه بهصورت غيرحضوری بهرهمند میشوند.
خدمات نرمافزاری عرضهشده به شيفتگان و جويندگان معارف گهربار اهلبيت(ع)، غير از تأمين منابع آنها، شامل امكان ارتباط با ديگر محققان و طرح نظريههای ارزشمند صاحبنظران است.
جلسات اين مؤسسه در تالار کنفرانس و در سايۀ اسماء جلیله و مقدس آسمانی برگزار میشود تا راهبری مجموعه به سمت نظريههای واقف ــ كه گسترش معارف اهلبيت(ع) است ــ نزدیک باشد.
علاقهمندان به دريافت معارف اسلام در هر سطح علمی میتوانند از امكانات اين مجموعه بهرهمند شوند. انتظار میرود بيشترين تعداد كاربران، پژوهشگران، استادان حوزه و دانشگاه و طلاب و دانشجويان باشند.
با وجود پيشرفتهترين و كاملترين امكانات نرمافزاری و سختافزاری، پیشبینی میشود سالن اجتماعات اين مجموعه، محل تضارب افكار ژرفانديشان در خوشهچينی از خرمن پُربركت ولايت، و حاصل آن آموزههای بلند اوليای الهی در مسير بندگی مشتاقان باشد. این مؤسسه بر آن است تا از همۀ امكانات لازم در انجام رسالت خویش بهره گيرد. با توجه به گستردگی و عمق معارف اهلبيت(ع)، هرچه از امكانات و نعمتهای الهی در انجام اين مهم عايد شود، بیتردید توفيق بيشتری را نصیب خواهد کرد.
انتظار میرود اين مؤسسه مأمن پرسشگران، پژوهشگران و صاحبان انديشه در فضای نورانی افاضات چهارده معصوم(ع) شود.
از امتيازات و قابلیت های كتابخانه دیجیتالی مؤسسه اهل البیت می توان به موارد ذیل اشاره نمود: