313 ضرب المثل قرآنی از سوره بقره

سپاس و حمد فراوان خدایی را که اشرف مخلوقات خود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را برای هدایت جهانیان فرستاد و با نازل کردن گرانبهاترین امانت آسمانی یعنی قرآن بر رسولش، راه هدایت، انسانیت و کمال را تا ابد فرا روی بشر قرار داد.
قرآن، یادگار و معجزه جاوید آخرین پیام آور الهی است که اکنون در دستان ما به ودیعه نهاده شده و این ماییم که باید به عنوان سرباز قرآن، در یادگیری معارفش بکوشیم، آن را به کار بندیم، فرهنگش را در زندگیمان جاری کنیم، با فرهنگ های مخالفش مبارزه کنیم، همیشه با آن مأنوس باشیم و کام عطشان جویندگان حقیقت را با چشمه گوارای سخنانش سیراب کنیم .
شاید اولین هدفی که همه دوستداران قرآن را به وادی پژوهش های قرآنی می کشاند، علاقه آنان به تنگاتنگ کردن ارتباطشان با قرآن باشد و بیش از آنکه در صدد معرفی زیبایی های مخفی قرآن به دیگران باشند، به دنبال شناخت زیبایی های قرآن اند و در این میان به نظر می رسد برای فهم معارف قرآن و درک عظمتش بهترین راه، تحقیقات قرآنی است.
هدف من از شروع پژوهش های قرآنی نیز، مانند بسیاری از قرآن پژوهان در درجه اول کسب معرفت هرچه بیشتر نسبت به کلام الهی، انس بیشتر با قرآن بوده و فراهم شدن زمینه های تحقیقات قرآنی را راهی دیدم که خداوند از سر فضل و رحمت در مقابلم قرار داده تا بلکه با گام نهادن در این مسیر نجات، از گم شدن در بیراهه ها مصون بمانم.
یکی از ابعاد زیبای قرآن، آن است که این کتاب هر چند به زبان عربی نازل شده اما آیاتش همه فرهنگ ها را مورد خطاب قرار می دهد، بلند ترین معارف را در قالب ساده ترین و عمیق ترین جملات، آموزش می دهد به طوری که شاید هر فرهنگی بپندارد قرآن تنها برای قوم خودش نازل شده است. اما قرآن برای همه نسل ها و اقوام و زمانها آمده است و باید زبانش برای همگان آشنا باشد.
نگاهی به تطابق فرهنگ گفتاری قرآن با فرهنگ بومی اقوام و ملل و ضرب المثل های رایج بین آنان، این حقیقت را برای ما روشن تر می نماید که در اینجا به عنوان نمونه به برخی از این ضرب المثل ها اشاره می کنیم:

♦ضرب المثل تازی:

آدمی فرزند اشتباه است.[1]

«رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا»[2]

(پروردگارا! اگر (در انجام تکالیف چیزی را) فراموش یا خطا کردیم، ما را مواخذه مکن)

♦ضرب املثل عبری:

آنچه می کاری درو خواهی کرد.[3]

«وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ»[4]

(و هر گونه نیکی که برای خویش از پیش فرستید آن را نزد خد اباز خواهید یافت)

♦ضرب المثل هندی:

اگر یک در بسته شود هزار در باز می شود.[5]

«مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا»[6]

(هیچ حکمی را نسخ نمی کنیم و یا نسخ آن را به تاخیر نمی اندازیم مگر این که بهتر از آن یا همانند آن را جانشین آن بسازیم.)

♦ضرب المثل انگلیسی:

بعد از هر طوفان آرامش خواهد بود.[7]

«وَإِذْ نَجَّيْنَاكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ»[8]

(و (یاد کنید) آن گاه که شما را از فرعونیان نجات دادیم آنان شما را به سختی آزار می دادند)

از این رو بر آن شدیم تا با بررسی فرهنگ گفتاری قرآن، رد پای این آشنای غریب را در میان ضرب المثل های مرسوم بین مردمانان پی گیریم و به دنبال آن به انتخاب 313 ضرب المثل به نیت یاران امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) کوشیدیم چهره پوشیده ضرب المثل های فارسی را که در کلان پر رمز و راز قرآن مخفی است به همه معرفی کنیم و برای این کار به سراغ بزرگترین سوره قرآن یعنی سوره مبارکه بقره رفتیم.

[1]) گلچینی از ضرب المثل های جهان، ص 7                          [2]) سوره البقره، آیه 286
[3]) گلچینی از ضرب المثل های جهان، ص 11                        [4]) سوره البقره، آیه 110
[5]) گلچینی از ضرب المثل های جهان، ص 12                        [6]) سوره البقره، آیه 106
[7]) کلایمکس، ص 71                                                      [8]) سوره البقره، آیه 49